Harddrugs, gereedschap om computers te hacken, valse identiteitsbewijzen, vuurwapens en?liquidaties op bestelling. Het is allemaal in een handomdraai te verkrijgen via illegale online?marktplaatsen op het verborgen darknet. Strafrechtelijke onderzoeken lieten al zien hoe?problematisch de online handel, waar miljoenen in omgaan, is. Om dit een halt toe te roepen is?het project ITOM gestart, waarin internationale samenwerking de sleutel tot succes is.
Jan Dobbelaar en Bas Doorn, beiden criminoloog en werkzaam bij het?Landelijk Parket, zijn de?projectleiders van ITOM (Illegal Trade on Online Marketplaces). De aanleiding om het project te?starten waren de strafrechtelijke onderzoeken Commodore en Vantage die al bij het LP liepen.??Die zaken gaven ons voor het eerst een helder beeld over hoe groot het probleem van de handel?op online marktplaatsen is. Daar moesten we wat mee. Met alleen strafrechtelijke onderzoeken?doen, haal je misschien ??n, twee of drie verkopers onderuit, maar dat doet niet veel met de?markt?, vertelt Dobbelaar. Vanuit het LP werd daarom gezocht naar het antwoord op de vraag:?hoe pak je dit omvangrijke probleem dan wel aan? ?De moeilijkheid van de online handel is dat?het onbegrensd is. Internet is dat per definitie en daarom besloten we dit probleem niet als land?alleen aan te pakken, maar internationaal de samenwerking te zoeken. Van de Europese Unie?kregen we 4,5 ton om project ITOM te realiseren en de juiste mensen bij elkaar te krijgen.?
Kilo?s drugs
De illegale online marktplaatsen, zoals Silk Road 2.0 en Cannabis Road, zijn alleen te bereiken via?het TOR-netwerk. De TOR-browser is eenvoudig te downloaden en op zich niet illegaal, maar?vanwege de anonimiteit die het netwerk biedt, is de browser erg geliefd bij criminelen. De?misdrijven die ze online plegen zijn verre van onschuldig: denk bijvoorbeeld aan de verspreiding
van kinderporno. Die anonimiteit nodigt criminelen ook uit om verder te gaan dan ze op het?normale web zouden doen. Op het darknet lopen ze immers minder risico om in beeld te komen?bij politie en justitie. Grootschalige drugshandel vormt het leeuwendeel van de handel op de?online marktplaatsen. Vele kilo?s drugs worden dagelijks de hele wereld over gezonden. De?verkopers verdienen soms miljoenen bitcoins met de lucratieve handel. Een combinatie van
technische en klassieke opsporing moet hen uit de anonimiteit halen.
Bondgenoten
Maar project ITOM is breder dan enkel opsporingsonderzoeken doen. Dobbelaar en Doorn?slaagden erin om de FBI en achttien andere Europese landen enthousiast te krijgen om samen?een vuist te maken tegen deze vorm van cybercrime. ?Onze strategie kent drie speerpunten. Ten?eerste focussen we op de gewone strafzaken. Dit om mensen op te sporen, aan de schandpaal te
nagelen en zo het beeld te geven dat we ze weten te vinden en oppakken. Kortom: lawaai maken?in het wereldje. Tweede speerpunt is om ons te concentreren op de logistiek van de handel. Dat?gebeurt via de gewone post. Reden voor ons om bondgenoten te zoeken bij de douane en?postbedrijven. In januari organiseerden we daarom in samenwerking met de Nederlandse?Douane een driedaags congres. Het hoofddoel: awareness vergroten en kijken wat we voor elkaar?kunnen betekenen. Hoe groot het probleem van zendingen per post precies is, weten we nog?niet. Daarom hebben we met elkaar afgesproken dat we een internationale controledag gaan?organiseren. Als we die dag zo veel mogelijk verdachte brieven en pakketten openen, krijgen we?een helderder beeld van de aard en omvang van het probleem. Door postzendingen te?onderscheppen en zowel de kopers als verkopers te benaderen, hopen we het vertrouwen in de
anonimiteit en elkaar te ondermijnen. Want daar draait het systeem op.?
Als laatste richt het project ITOM zich op bitcoins, het anonieme betaalmiddel dat gebruikt wordt?op de marktplaatsen. Ook die laten sporen achter. Bitcoins kunnen namelijk niet overal zomaar?ingewisseld worden voor een grote zak geld. Daar liggen kansen.
Krachtiger signaal
De FBI haalde als eerste markplaats Silk Road 1 uit de lucht, maar binnen no time was er al?sprake van een doorstart: Silk Road 2. Assistent-projectleider Bas Doorn: ?De les die we leerden?was dat een enkele website neerhalen dus totaal geen zin had. Daarom drongen we aan op een?grote internationale actie, waarbij we ons naast het offline halen van de marktplaatsen ook op de?verkopers richten. Dat betekent: hen uit die ?veilige? anonimiteit halen en vervolgens aanhouden.?Bovendien is het een veel krachtiger signaal als we tijdens die actie met achttien landen?tegelijkertijd honderden grote websites neerhalen.? Volgens Dobbelaar is het feit dat al die landen?tegelijkertijd met dezelfde missie aan de slag gaan de grootste uitdaging van ITOM. Verder is het?betrekken van andere organisaties, zoals de douane, vrij nieuw. ?Het is geen?rocket science, maar het gebeurt niet vaak dat het OM dergelijke partijen internationaal betrekt.?Vaak doen we dit soort projecten het liefst landje voor landje, collectief handelen gebeurt weinig.?Alle landen doen naast het gezamenlijke voorbereidend werk zelf strafrechtelijk onderzoek, met?als klapper meerdere actiedagen. Die gezamenlijke uitstraling maakt de acties mooi stevig.?
414 websites
De eerste actie met de codenaam ?Onymous? vond plaats op 6 november 2014. De EU-landen en?de FBI slaagden erin om tegelijkertijd marktplaatsen uit de lucht te halen en verkopers aan te?houden. Zo werd in San Francisco de grote man achter Silk Road 2 opgepakt. Uit onderzoek?bleek bovendien dat de internetserver van Silk Road 2 ook enige tijd in Nederland had gestaan.?Onder leiding van het LP nam ook de politie in Nederland een aantal computerservers in beslag.?Die werden uitgebreid geanalyseerd. Tijdens de actie Onymous haalden de landen in totaal maar?liefst 414 illegale marktplaatsen uit de lucht. Bezoekers van de websites zagen daarna alleen nog?de melding: ?This hidden site has been seized?. Ook werd er beslag gelegd op meer dan een miljoen?dollar aan bitcoins en 180.000 euro cash.
Dobbelaar en Doorn waren zeer tevreden met de resultaten van de eerste actie: ?Er werden?honderden websites neergehaald, veel meer dan gedacht. Op de fora die kopers en verkopers?bezoeken zat de schrik er duidelijk in. Dat zagen we aan de vele reacties. In de toekomst willen?we daarom nog meer grote internationale actiedagen organiseren. Het liefst met veel bombarie?zodat de kopers en verkopers van de websites wegblijven en uit angst ook nooit meer terugkeren.?Als dat ook uit de analyse van TNO blijkt, heeft ITOM zijn kracht bewezen.?
Onlangs zijn in Nederland drie grote verkopers ge?dentificeerd in het kader van Project ITOM. Op?verschillende online marktplaatsen stonden zij bekend onder de pseudoniemen Holland Online,?Amsterdam United en Albert Heijn. De mannen worden verdacht van het handelden in XTC, MDMA,?LSD en andere drugs. In totaal is voor meer dan 1 miljoen euro aan bitcoins, cash en andere valuta?in beslag genomen. De drie verdachten zitten in voorlopige hechtenis.
Bronnen: OM