Het verspreiden van wraakporno, zoals seksfilmpjes en seksueel getinte foto’s, wordt in het nieuwe regeerakkoord als zelfstandig delict strafbaar gesteld ?omdat het diep ingrijpt in de persoonlijke levenssfeer?. Het was een wens van voorman Gert-Jan Segers van de ChristenUnie een wetsartikel te maken waarbij mensen die intieme video’s of foto’s verspreiden makkelijker gestraft kunnen worden. Door bijvoorbeeld smaad en laster erbij te betrekken, konden verspreiders van deze seksueel getinte foto’s en video’s in sommige gevallen toch worden veroordeeld.
Het verspreiden van wraakporno grijpt diep in de persoonlijke levenssfeer in en wordt als een zelfstandig delict strafbaar gesteld.
– Regeerakkoord 2017
Dat is makkelijk gezegd, maar op juridisch vlak nog niet zo makkelijk gedaan. Want wanneer is iets wraakporno en hoe zorg je dat verspreiders worden aangepakt?
Het aantal gevallen wraakporno stijgt in Nederland, bleek uit?cijfers?van het Expertisebureau Online Kindermisbruik. In 2016 ontving het bureau 235 meldingen. Het gaat dan alleen om jongeren tot 25 jaar, want bij hogere leeftijden wordt niets geregistreerd.
Onder andere?Patricia Paay,?Chantal uit Werkendam?of vlogger?Laura Ponticorvo?hebben te maken gehad met wraakporno. Bij de eerste twee is het nog niet duidelijk wie de video’s hebben verspreid, bij Ponticorvo brak een hacker op haar iCloud in.
“Ik ben bang dat het lastig wordt om zo’n wet effectief te maken”, zegt mediajurist Roel Maalderink. Hij hielp met het team van Peter R. de Vries wraakpornoslachtoffer Chantal. “Het kan een afschrikwekkende werking hebben, zodat mensen beter nadenken voor ze iets verspreiden. Maar als die wet een wassen neus blijkt, is die afschrikwekkende werking weer weg.”
Voorheen kon men alleen terecht via het privaatrecht en het misschien preventief regelen via een clausule in de huwelijkse voorwaarden:
De #socialemediaclausule van @lucys_law voor gehuwden / samenlevenden pic.twitter.com/lbLIyRClmH via @FrankSmilda @lansadvocaat
? Westland Partners (@Westlandpartner) November 27, 2016
Dus, wat moet er nou gebeuren om een nieuwe te laten slagen? Daarvoor zijn drie dingen belangrijk:
Eerst moet je goed vaststellen wat er precies onder de term ‘wraakporno’ valt. Volgens Maalderink is het stukje ‘wraak’ essentieel. “Wanneer is iets wraakporno, en wanneer gewoon porno? Voor een veroordeling moet er de intentie zijn om de reputatie van de ander te schaden. De wet moet niet zo ruim worden dat het verspreiden van pornografisch materiaal strafbaar wordt.”
Het delen met die intentie is al strafbaar als smaad, maar dus niet specifiek als wraakporno. Volgens Thomas van Vugt van AMS Advocaten, de advocaat van Chantal, moet die term daarom goed omschreven worden. “Het delen van seksueel getint beeldmateriaal waarvan je weet dat diegene het niet openbaar wil. Daarbij is niet van belang of diegene toestemming heeft gegeven voor het maken ervan, maar dat het niet is bestemd voor andermans ogen.”
Bij wraakporno gaat het om beeldmateriaal dat tijdens een relatie of in een priv?situatie is gemaakt.?Helpwanted.nl, het meldpunt voor seksueel misbruik, ontving vorig jaar 235 meldingen van online seksueel misbruik. Het ging hier dan om naaktfoto’s of -video’s die online verspreid zijn, zonder dat het slachtoffer dat wilde.
Dan is ook het openbare aspect belangrijk. Dat is volgens Maalderink het probleem met smaad. “De rechter oordeelde eerder al dat, als je wraakporno met maar ??n contact of een besloten groep deelt, het niet strafbaar is. In die gevallen kun je geen beroep doen op smaad.” Een beter gedefinieerde wet zou dit kunnen veranderen.
Maar met alleen een definitie kom je er niet. “Mooi dat er een wetsartikel komt”, zegt Van Vugt, “maar als de politie niet de capaciteiten en de kennis heeft om de dader op te sporen heeft het weinig zin.”
Nu blijven dit soort zaken vaak nog op het bureau van de politie liggen, zegt Maalderink. “Als je voor smaad iemand wil vervolgen, moet het slachtoffer aangifte doen. En bij die aangifte gaat het vaak al mis.”
Je kan met wraakporno met een paar drukken op de knop iemands leven verwoesten.
– Advocaat Thomas van Vugt
“Bij de politie werken nog veel digibeten”, vindt Maalderink. “Ze weten niet hoe sociale media werken, en wat zo’n wraakpornozaak inhoudt. Daar moeten agenten voor worden opgeleid.” Dat is ook fijner voor het slachtoffer, denkt Maalderink. “Je moet er niet aan denken dat je daar als jong slachtoffer komt en een of andere zestiger – die met ??n vinger typt – je zaak moet behandelen.”
Als wraakporno verspreiden een specifieke overtreding wordt, kan de politie meer doen dan nu het geval is. Dat vermoedt Arnout de Vries van onderzoeksorganisatie TNO. “Op dit moment valt zo’n zaak vaak nog onder privaatrecht. Als het straks ?cht strafbaar wordt, dan krijgt de politie meer opsporingsmogelijkheden. Laten we hopen dat de politie wraakporno dan ook serieuzer gaat nemen.”
Als je dan eenmaal de politie zo ver hebt dat ze iemand kunnen pakken, dan komt nog het lastigste: nu moet je bepalen wie je gaat straffen, en hoe.
Bij de strafmaat is het verschil tussen wraakporno en smaad belangrijk. Voor smaad kun je namelijk maximaal maar een celstraf van een jaar krijgen, en in de praktijk blijft het vaak bij een boete. “Je kan met wraakporno met een paar drukken op de knop iemands leven verwoesten,” zegt Van Vugt. Ik vind een forse celstraf dus niet onterecht.”
Pakkans
Maar hoe bewijs je nou dat iemand schuldig is? “Dat is lastig”, zegt De Vries. “Het is moeilijk om te bewijzen wie het gemaakt heeft, wie het online heeft gezet, en wie het heeft verspreid. Op het internet is het toch nog makkelijk om superanoniem iets te plaatsen. De dader kan dus ook zeggen dat hij of zij is gehackt.”
“In de zaak van Chantal is nog steeds niet duidelijk wie het filmpje de wereld in heeft gebracht,” zegt Maalderink. “Het blijkt erg lastig om die persoon op te sporen. En de wet zal moeten bepalen of je alleen de eerste verspreider straft, of ook latere verspreiders. Dat laatste is al snel onbegonnen werk, omdat die filmpjes zich vaak razendsnel verspreiden.”
Nederland zou lang niet de eerste zijn met zo’n wet: Japan heeft er al ??n sinds 2014. Je kunt daar tot drie jaar de cel in als je seksueel materiaal van een ander verspreidt. Isra?l gaat nog een stapje verder: daar ga je maximaal vijf jaar de cel in en word je als zedendelinquent geregistreerd.
In sommige staten in de VS en in?Groot-Brittanni??is het verspreiden ook strafbaar. Toch zitten er ook wat haken en ogen aan. In?Californi??bijvoorbeeld: daar kun je geen zaak beginnen als je de foto of video zelf hebt gemaakt.
Het is nu nog afwachten of de wet er echt komt. Volgens Maalderink is het goed dat er een intentie is om wraakporno aan te pakken. “Het is voor jongeren verschrikkelijk als het je overkomt. Dat er in de politiek over gepraat wordt, is een goede eerste stap.”