The Protagonist of Oscar-Nominated Drug War Movie @cartellandmovie Speaks From Jail https://t.co/bkmkR3TIwP pic.twitter.com/UZjN5NJ7a2
? Arnout de Vries (@ADeVries23) February 5, 2016
In de documentaire Cartel Land gaat regisseur Matthew Heineman heel ver om zijn verhaal over de Mexicaanse drugskartels te vertellen. Hij loopt met gevaar voor eigen leven mee met de Mexicaanse burgerwacht aan de grens met de Verenigde Staten. Deze ruwe en meedogenloze film, die net geen Oscar won, toont wat er gebeurt als een staat faalt in het beschermen van zijn burgers.
De drugsoorlog op de grens van Mexico en Amerika eist ieder jaar meer slachtoffers. De overheid is niet in staat om de veiligheid binnen het grensgebied te waarborgen en sommige inwoners zien geen andere optie dan het heft in eigen handen te nemen. Aan de Mexicaanse kant zien we de Autodefensas die onder leiding van een?charmante dokter Jose Mireles op bendeleden jagen.
Op Amerikaans grondgebied volgt de film Tim “Nailer” Foley, een veteraan en ex-drugsverslaafde. In de onherbergzame woestijn van Arizona spoort hij Mexicaanse immigranten en smokkelaars op en levert ze uit aan de autoriteiten. Heineman dringt diep door tot de duistere wereld van de georganiseerde misdaad. Via zijn lens kijken we van dichtbij mee hoe gemaskerde mannen crystal meth produceren, belanden we in hevige vuurgevechten en krijgen we een inkijkje in de persoonlijke levens van de burgerwachten. Hun doel is helder: de misdaad bestrijden. Maar in het heetst van de strijd vervagen morele waarden en is de grens van goed en kwaad niet altijd even duidelijk.
De documentaire begint bij de bron van het probleem. Het is nacht en bij schaars licht zien we methamfetamine-koks hun werk doen. De drugs die ze brouwen gaan regelrecht naar de VS, het land waar de meeste drugs verkocht worden. ?We hebben geen keuze,? zegt een van de koks. ?We weten dat het schadelijk is. We leven in armoede en willen net zo?n leven als jij.?
Cartel Land, dat zich afspeelt in Mexico nabij de Amerikaans grens, verschuift dan de focus naar de burgers die de strijd aangaan met deze drugskartels. Die kartels terroriseren al jaren het land. Om hun families te beschermen nemen deze burgerwachten het heft in eigen hand. Ook zij gaan daarbij genadeloos te werk. Er wordt gemarteld, de straffeloosheid viert hoogtij. Ook zij hebben geen keus, vinden ze, omdat hun overheid het volledig laat afweten.
De film laat zien dat het een strijd tussen twee kwaden is. Beide draaien om elkaar heen in een cyclus van geweld. En de overheid is niet in staat het monopolie op geweld naar zich toe te trekken. Regisseur Matthew Heineman toont wat de gevolgen zijn van een falende staat. Hij registreert ooggetuigenverhalen van gewone burgers. Zo zien we een vrouw die vertelt hoe haar echtgenoot werd opgepakt door een drugskartel. Voor haar ogen werd hij gemarteld, onthoofd en verbrand. Na deze orgie ?speelden ze met me en deden wat ze maar wilden?. Heineman draait alles zelf, als een camjo. Hij vindt zichzelf geen oorlogsverslaggever. In Mexico filmde hij desondanks soms met gevaar voor eigen leven.
Heineman trok negen maanden embedded op met een groep burgerwachten van de Autodefensas uit Michoac?n. Het kogelvrije vest was hard nodig; op zeker moment belandt hij middenin een shoot-out. Op dat moment denk je als kijker: op wie kan de burger echt vertrouwen? Deze burgerwachten zijn net zo geworden als hun vijand: corrupt en gewelddadig tot op het bot.
?Het was een crazy, wild adventure?, zei Heineman tegen de verslaggever van Vice?die de maker deze zomer volgde bij de premi?re in Mexico-Stad. De recensies zijn lovend, de enige kritiek is dat sommigen duiding missen bij zijn verhaal. Tegenover Vice benadrukt Heineman dat hij bewust geen politieke film wilde maken. Door vooral te registreren en het verhaal van binnenuit te vertellen, hoopt hij dat dit onderwerp niet langer genegeerd kan worden.
Mexico?s narco-oorlog duurt al drie decennia en lijkt inderdaad nooit te stoppen. De oorlog telt bijna honderdduizend doden en 20 duizend vermisten tot nu toe. Waarbij de vermissing van 43 studenten, afgelopen september een jaar geleden, ons het meest helder voor de geest staat. De Mexicaanse overheid doet zijn best de drugskartels de kop in te drukken, en krijgen daarbij ook hulp van de Verenigde Staten, maar geen enkele president lijkt daar in te slagen.
Het heeft daarbij eerder iets weg van een kat-en-muis spel. Neem de ontsnapping van Joaqu?n ‘El Chapo’ Guzm?n. Hoe trots was Mexico-Stad op de vangst van de meest Mexico’s meest gezochte crimineel, drugsbaas. Eerst in 1993. De drugsbaas wist in 2001 echter te ontsnappen, werd begin 2014 opnieuw opgepakt maar flikte afgelopen juli het kunstje opnieuw. Op spectaculaire wijze ontsnapte El Chapo uit de meest beveiligde gevangenis van Mexico, via een anderhalve kilometer lange tunnel die hij zelf had gegraven. Hij zit nu weer vast, want begin januari werd hij wederom gearresteerd.
Bronnen: Cartel Land, VPRO