Jaime van Gastel en zijn hobby: zakkenrollers jagen in Amsterdam

Eens per week pakt Jaime van Gastel?de trein naar Amsterdam om daar zijn hobby uit te oefenen: zakkenrollers jagen. Hij is er inmiddels zo bizar goed in dat zelfs de politie er met de pet niet bij kan: ?Je moet het zelf meemaken, anders geloof je het niet.? De jacht is geopend.?Onderstaand?artikel van Jochem Davidse stond eerder in Panorama.?

Zakkenrollers,? zegt Jaime van Gastel (44).

Hit op internet: Jaime van Gastel, specialist in het ontmaskeren van zakkenrollers pic.twitter.com/jWSDxsphyj

? FrankSmilda (@FrankSmilda) January 4, 2017

We staan op het Koningsplein in hartje Amsterdam, aan het begin van de Bloemenmarkt, waar het zoals altijd wemelt van de toeristen. In de tien minuten dat we hier staan te posten heb ik om mij heen nauwelijks een woord Nederlands gehoord. Het is Engels, Duits, Spaans, Italiaans en Japans dat hier de klok slaat. Als mieren krioelen hordes toeristen tussen bloembollen, koelkastmagneten, kazen en ansichtkaarten.

?Zakkenrollers? Waar?? vraag ik.

?Ssst,? sist Jaime. ?Hier recht voor je, twee vrouwen en een man.?

Op nauwelijks twee meter afstand van ons loopt het drietal de Bloemenmarkt op.

De vrouwen voorop, de man erachteraan. ?Deze?? vraag ik fluisterend, terwijl ik het gezelschap zo discreet mogelijk nawijs. Jaime knikt. ?Honderd procent,? zegt hij. Behalve op toeristen oefent de Bloemenmarkt ook een grote aantrekkingskracht uit op zakkenrollers. Dat is de reden dat ik hier ben, om op zakkenrollers te jagen, al probeer ik die intenties uiteraard uit alle macht te verbergen. Gemaakt nonchalant scan ik iedereen die passeert, maar het gezelschap in wie Jaime in ??n enkele oogopslag zakkenrollers herkent, had ik op eigen houtje onopgemerkt laten passeren.

?Wat deden ze dan?? vraag ik, terwijl we ons doelwit op afstand achtervolgen.

?Nog niets,? zegt Jaime.

?Ken je hen?? vraag ik.

?Nee,? zegt Jaime. ?Nooit gezien.?

?Maar… Hoe weet je het dan zo zeker?? vraag ik.

Zonder aankondiging duwt Jaime me een bloemenstal in.

?Niet meer kijken nu,? zegt hij. ?Ze hebben ons door.?

Jaime verschuilt zich achter een muur van bloemen, terwijl ik interesse veins in een bak mini-cactussen. Jaime haalt zijn telefoon tevoorschijn.

?Wat doe je?? vraag ik, zonder van de cactusjes op te kijken.

?Ik bel het zakkenrollersteam,? zegt Jaime. ?Wij zijn stuk.?

Door de telefoon hoor ik hem onze locatie en de signalementen van de verdachten doorgeven. Een breedgeschouderde man in een wit T-shirt en met een donkere zonnebril op zijn hoofd, een mollige vrouw met een bril in een lichtpaars T-shirt en een tengere vrouw met lang donker haar, een ronde zonnebril en een zwart-rood gestreept shirt. Een jaar of dertig, veertig. Inmiddels lopen ze niet meer over de Bloemenmarkt, maar drinken ze koffie op een terras in een van de zijstraatjes. Glurend vanachter de bloemen kan ik nog net een glimp opvangen van de man, maar dan trekt Jaime mij weg.

?Wij zijn stuk,? zegt hij nogmaals. ?Ze voelen nattigheid. Als ze ons nog een keer zien, kunnen we het vergeten.

De jongens van het zakkenrollersteam nemen het over.?

?Moeten we daar niet op wachten dan?? vraag ik.

?Die zijn er al,? zegt Jaime.

De verbazing die in rap toenemende mate van mijn gezicht druipt, ontgaat hem niet.

?Zie je die man daar op de hoek, dat is politie,? zegt Jaime terwijl hij wijst naar een kerel met grijs haar, een bruine korte broek, een rugzak en een zwart T-shirt.

?En die ook,? wijst Jaime. Een lange man met een baard en een petje verdiept zich ogenschijnlijk in een rek ansichtkaarten. Uit zijn kontzak steekt een plattegrond van Amsterdam centrum.

Wanneer we ons verder terugtrekken en het ontdekkingsgevaar geweken is, steekt Jaime triomfantelijk zijn hand naar me op.

?YES!!!? roept hij wanneer ik aarzelend zijn high five beantwoord. Jaime lacht.

?Wat is er?? vraagt hij.

?Ik snap hier helemaal niets van,? zeg ik.

De Amsterdamse politie weet al jaren wie ‘zakkenrollerjager’ Jaime van Gastel (44) is, maar door Youtube leert nu ook het grote publiek de waakzame winkelmanager kennen. Zijn filmpjes van pikkedieven in het centrum van Amsterdam zijn een regelrechte hit.

De agenten in burger zijn nagenoeg onherkenbaar, maar als de camera inzoomt zien we hen in ??n geroutineerde beweging een man en een vrouw uit het winkelende publiek plukken. De man verzet zich en wordt tegen een winkelruit klemgezet, de vrouw wordt meteen in de boeien geslagen. Ze huilt, schreeuwt door haar tranen iets in het Roemeens. De camera registreert het allemaal. En dan klinkt in plat Haags, rustig en droogjes: ‘Moet je niet stelen.’

Zakkenrollersradar

In een mailtje vertelde hij over zijn bijzondere hobby: zakkenrollers jagen. Eens per per week neemt hij vanuit zijn woonplaats Almere de trein naar Amsterdam Centraal en loopt dan zijn vaste rondje: Damrak, Dam, Kalverstraat, Bloemenmarkt, Koningsplein, Heiligeweg en dan weer linksaf de Kalverstraat in en terug naar het station. Een toeristische route waarop het vrijwel altijd prijs is. In de ruim tien jaar dat hij het nu doet, pakte de politie op zijn aanwijzingen al zeker vijfhonderd zakkenrollers op.

?Tachtig procent is Oostblokker,? zegt hij op een woensdagochtend in de zon voor Amsterdam CS. Hoewel we tegenover elkaar staan, kijkt hij me geen moment aan. Zijn ogen schieten alle kanten op. Iedereen in zijn blikveld wordt door Jaime in een fractie van een seconde gescand op mogelijke aanwijzingen.

?Probleem is wel dat die tegenwoordig een stuk minder herkenbaar zijn,? vervolgt hij. ?Vroeger liepen Roemenen en Polen in van die vormeloze gedateerde kleding, maar dat is niet meer. Tegenwoordig zijn het prima verzorgde en modieuze types.?

En Jaime kan het weten want hij heeft zijn leven lang in schoenen- en kledingzaken gewerkt. Daar begon ook zijn hobby. Zestien jaar geleden werkte hij als bedrijfsleider in een schoenenzaak in de Kalverstraat. Daar kreeg hij regelmatig mannen over de vloer die niets kochten, maar die hij soms wel geheimzinnig en onverstaanbaar in de kraag van hun jas zag fluisteren. Politie in burger, op jacht naar winkeldieven en zakkenrollers. Zodoende ging hij er zelf ook op letten. In zijn winkel, maar ook na sluitingstijd, wanneer hij door het centrum terugliep naar het station, zag hij steeds vaker handen in zakken en tassen verdwijnen waar ze niets te zoeken hadden. Hij ontdekte de trucs, de hotspots en de patronen, en ontwikkelde zo een zakkenrollersradar die zelfs de pet van opgeleide politieagenten ver te boven gaat. ?Je moet het meemaken, anders geloof je het niet,? vertelt een lid van het zakkenrollersteam mij later.

Vanaf het station lopen we richting Damrak. Les ??n van Jaime?s spoedcursurs Hoe herken ik een zakkenroller? is weinig bemoedigend: ze zijn er in alle soorten en maten. In al die jaren betrapte hij oude kerels, zwangere vrouwen, tienermeisjes, verlopen types en mannen strak in pak. Toch zijn er een paar algemene kenmerken, doceert Jaime. Zakkenrollers zijn minimaal met z?n twee?n zodat de een de handelingen van de ander kan afschermen voor de ogen van derden. Om diezelfde reden dragen ze vrijwel altijd iets bij zich. Dat kan een tas zijn, of een sjaal, een krant of een plattegrond. Alles is goed, zolang het niet te veel opvalt en je er een dievenhand maar voor een paar tellen mee kunt camoufleren.

Zakkenrollers zie je zelden lachen. Veel mensen die door een winkelstraat lopen zijn ontspannen, zakkenrollers niet. Ze zijn aan het werk. Ze zijn gefocust, en dat is vooral wat hen onderscheidt van de brave burgers: hun kijkgedrag. Zakkenrollers kijken niet naar etalages en koopwaar, ze kijken naar mensen, naar spullen van mensen, en dan met name naar tassen en koffers.

?Even wachten hier,? zegt Jaime, waarna hij een paar tellen naar iets of iemand kijkt om vervolgens te concluderen dat het niets is, of niet wat we zoeken.

?Jij wil alleen zakkenrollers toch?? vraagt hij.

?Jij niet dan?? vraag ik.

?Jawel, maar ik zie net een paar gasten met een geprepareerde tas de Bijenkorf binnenstappen. Die gaan stelen. Kon zijn dat je dat interessant vond.?

We lopen verder. Met de lessen van Jaime op zak probeer ik de mensenmassa te lezen. Ik heb jaren in Amsterdam gewoond. Ik moet hier net als Jaime honderden keren gelopen hebben, maar nog nooit zag ik wat hij zag. Het is een andere manier van door de stad lopen, een compleet andere manier van kijken.

?Ga jij weleens winkelen met je vriendin?? vraag ik wanneer we de Dam oversteken.

?Daar vindt ze niet zoveel aan met mij,? zegt Jaime.

?Oh nee?? vraag ik, maar de grap ontgaat Jaime.

De prooi ontsnapt

Wanneer we bij de Bloemenmarkt arriveren gaat zijn denkbeeldige alarm voor het eerst af. Twee vrouwen staan een tijdje op een afstand te dralen en lopen dan de drukte in.

?Zakkenrollers,? zegt Jaime en nog voor we de achtervolging kunnen inzetten, ritst een van hen al een rugzak open van een Aziatische toeriste die er niets van merkt. Onmiddellijk grijpt Jaime naar zijn telefoon.

Een paar minuten later wijst hij mij links en rechts op mannen die deel uit maken van het zakkenrollersteam van de Amsterdamse politie. Agenten in burger die naadloos opgaan in de menigte. Op afstand volgen ze de twee vrouwen richting het Rokin, maar wanneer ze niets verdachts zien en hen een kwartier later in een tram zien stappen, laten ze hen gaan en verleggen ze hun aandacht naar een paar winkeldieven die betrekkelijk eenvoudig, met drie gestolen zonnebrillen ter waarde van 700 euro op zak, in hun kraag worden gevat. Jaime baalt en vloekt een paar keer. De door hem ontdekte zakkenrollers gaan vrijuit. Hij snapt wel waarom. De politie kan het zich niet permitteren om uren achter een vermoedelijke zakkenroller aan te lopen zonder dat die daadwerkelijk iets strafbaars doet. Jaime doet dat wel. Als hij beet heeft, laat hij niet los. Ooit achtervolgde hij een verdacht duo drie uur lang. In die drie uur gebeurde er helemaal niets, maar Jaime vertrouwde op zijn gevoel. Hij kreeg gelijk. Uiteindelijk sloeg het tweetal toe.

?En dan?? vraag ik. ?Als de politie er niet is, wat dan??

?Dat ligt eraan,? zegt Jaime. ?Ik mag niemand aanhouden, ik ben gewoon een burger, maar als het kan probeer ik er wel voor te zorgen dat het slachtoffer zijn eigendommen terugkrijgt. Zakkenrollers schrikken vaak wanneer je erop afrent en laat weten dat je het gezien hebt. Met een beetje geluk laten ze dan de buit vallen en gaan er vandoor.? Wanneer we zonder resultaat voor de tweede keer de hele Kalverstraat zijn door gelopen ? Jaime hanteert een looptempo dat anderen uitsluitend reserveren voor het halen van een trein of bus ? begin ik hem te knijpen. Stel nou dat we niemand pakken vandaag? ?Uitgesloten,? zegt Jaime stellig. ?Op de Bloemenmarkt is het altijd prijs.?

Adrenaline

Het is een bewering die niet alleen voortkomt uit eigen ervaring. Ook de statistieken geven Jaime gelijk. Hoewel landelijk de cijfers spectaculair teruglopen (van 40.000 in 2013 naar 29.000 in 2015), blijft het aantal aangiftes van zakkenrollerij in Amsterdam stijgen. Van 9385 aangiftes in 2014, naar 9573 in 2015. Een stijging van twee procent. En dat ondanks de inzet van gespecialiseerde teams van de politie, voor wie het dweilen met de kraan open lijkt. Ondanks Jaime van Gastel, die hen de zakkenrollers op een presenteerblaadje aanbiedt.Ook deze keer.

?Hier, moet je voelen,? zegt Jaime terwijl hij mijn hand op zijn borst drukt. Zijn hart beukt alsof het eruit wil.

?Adreline,? zegt hij in een dusdanige staat van opwinding dat hij niet de tijd neemt om alle lettergrepen van het woord uit te spreken.

Het drietal vermeende zakkenrollers heeft inmiddels de koffie achter de kiezen. Ze verlaten het terras en lopen door de Vijzelstraat richting de Heineken Experience en de Albert Cuypmarkt. Wat ze niet weten is dat een lid van het zakkenrollersteam amper vijftien meter achter hen loopt. Zelf houden we meer afstand omdat Jaime er nog altijd rekening mee houdt dat wij ?stuk? zijn.

?Maar wat heb je nou eigenlijk concreet gezien?? vraag ik. ?Genoeg,? zegt Jaime. ?Maar wat dan??

?Het is het hele plaatje,? zegt Jaime. ?Het klopt niet. Dit zijn geen toeristen. De man keek op de Bloemenmarkt al even naar een tas, en een van die vrouwen keek twee keer achterom. Daarna gingen ze koffiedrinken, om rustig om zich heen te kunnen kijken en er zeker van te zijn dat ze niet in de gaten werden gehouden.? ?Hoe weet je dat nou zo zeker?? vraag ik. ?Ik kijk ook wel eens achterom. Mijn ogen blijven onbewust ook wel eens aan een tas hangen. Ik drink ook wel eens koffie.? Precies op dat moment gaat Jaime?s telefoon.

?Zie je wel, motherfuckers!? roept Jaime als hij ophangt.

De agent die het drietal op de hielen zit, heeft de mollige vrouw zojuist een poging zien wagen in een vestiging van de Tours & Tickets. Het slachtoffer dat er in de rij stond te wachten had niets in de gaten, maar mist ook geen eigendommen, zo blijkt wanneer een van de agenten het haar laat controleren. Nauwelijks honderd meter verderop, bij een hotdogkraam tegenover de Heineken Experience proberen ze het bij een andere toerist.Van een afstand zie ik hoe ze kort op de rij wachtenden gaan staan en net doen of ze de menukaart bestuderen. Ondertussen zoekt een hand naar kostbaarheden. Een paar seconden. Dan zijn ze weer weg. Jaime?s opwinding kent geen grenzen meer.

?IK ZEI HET TOCH! MOTHERFUCKERS!? roept hij over zijn schouder terwijl hij een rood voetgangerslicht negeert en bijna dood wordt gereden. ?IK ZEI HET TOCH!? roept hij nogmaals vanaf de overkant.

Op heterdaad

Op het Marie Heinekenplein is het prijs. Een groep Amerikaanse toeristen staat te luisteren naar hun gids, wanneer de tengere vrouw in het rood-zwart gestreepte shirt haar slag slaat. Ze mengt zich in de groep en loopt er dan weer uit. Ze is een paar tellen uit ons zicht geweest, maar niet uit dat van het zakkenrollersteam. Uit verschillende hoeken komen agenten in burger aangesneld en in een mum van tijd staat het drietal met handboeien om tegen een muur.

Jaime is er als de kippen bij om zijn trofee?n op te eisen.

?I got you, h?, I got you!? zegt hij grijnzend, terwijl hij zijn neus zo?n beetje tegen die van de aangehouden man drukt. Daarna gaat hij met elke trofee afzonderlijk uitgebreid op de foto. Als een jager met een hert of een wild zwijn. Alleen bij Jaime zijn het Roemenen. ?Zie je dat?? zegt Jaime, wijzend op de tengere vrouw die, gelet op het mooie weer, een opvallende sjaal draagt. ?Om af te schermen, h?.? Het slachtoffer is inmiddels ook achterhaald. Van de politie-actie op het plein heeft ze niets gemerkt en van het zakkenrollen evenmin. Als een agent haar aanspreekt, heeft ze geen idee waarover het gaat. Ze mist niets. ?Kijkt u eens goed in uw tas,? zegt een agent.

?Maar die heb ik de hele tijd in mijn handen,? zegt de vrouw.

?Kijkt u toch even,? zeg de agent. De verbazing op haar gezicht maakt plaats voor ongeloof en daarna voor blinde paniek. Haar portemonnee, met een flinke hoeveelheid cash en al haar creditcards, is weg. Net als het paspoort van haar man en dat van haarzelf. De agent geeft haar de buit terug. De tengere Roemeense was het gelukt om de buit ongezien uit de handtas van de Amerikaanse te vissen, terwijl die haar tas dus in haar handen had. Haar dank is groot. En Amerikaans.

?You guys are heroes,? zegt ze. ?You keep this city safe! God bless you!?

Dankbaar nemen de leden van het zakkenrollersteam de complimenten in ontvangst. Complimenten die voor een groot deel ook Jaime toekomen. Tegen een van de agenten zeg ik dat ik het opvallend vond hoe snel ze na zijn telefoontje in actie kwamen. ?Vooral omdat hij het drietal op dat moment nog niets strafbaars had zien doen,? verduidelijk ik.

?Dat is juist het bijzondere aan hem,? zegt de agent. ?Hij betrapt zakkenrollers voordat ze iets doen.?

?Heeft hij het ook wel eens mis?? vraag ik. ?Ik heb het nog niet meegemaakt,? zegt de agent.

Even later kijkt Jaime toe hoe het politiebusje de straat uitrijdt en zijn prooi wordt afgevoerd richting politiecel. Hij straalt van oor tot oor. Langzaam zakt zijn hartslag weer tot onder de 200. En daar is die hand weer.

?High five, motherfucker! Ik zei het je toch??

Bronnen: Panorama, De Volkskrant, Parool, De Telegraaf, NOS