Als sextingbeelden verspreid worden via social media, zijn de gevolgen niet te overzien. Degenen waarvan de foto?s of filmpjes misbruikt worden, kunnen worden gechanteerd, gepest of onder druk gezet worden.
De brugklasser van het Pieter Groen College in Katwijk klikt een bestand op de laptop aan. ?Ik heb bewijs gevonden!? Klasgenoten kijken nieuwsgierig op haar scherm. Ze spelen de game ?Shitzooi? om de gevaren van sexting – het delen van sexy filmpjes en foto?s op social media – te ondervinden.
?Pap, ik moet je wat vertellen. Nee, niet over de telefoon. Kun je me alsjeblieft komen ophalen?? Met dit YouTubefilmpje start het verhaal van scholiere Juul. Een pikant filmpje dat ze ooit met haar vriendje Sem deelde, is uitgelekt en prijkt inmiddels op meerdere pornosites. Met haar vader doet ze aangifte bij de politie. ?Vervolgens kunnen de kinderen als rechercheurs in de dop steeds kiezen wat hun volgende stap in het onderzoek naar de dader wordt?, vertelt wijkagent Kelvin, samen met wijkagent Tanja de bedenker van ?Shitzooi?. Gaan ze Sem verhoren of toch zijn vriend Daan over wie het gerucht gaat dat hij veel seksfilmpjes op zijn telefoon kijkt? Of zullen ze de telefoon onderzoeken van een zekere Patrick die Daan volgt op Instagram??
Zoeken op socialmedia-accounts
In het Mobile Media Lab, een grote politievrachtwagen die naast de school is geparkeerd, staan laptops waarmee ze de voor het spel aangemaakte socialmedia-accounts van de personages rond Juul kunnen bekijken. Wat voor foto?s hebben ze gepost, wie volgen ze en wie volgt hen? Sommige leerlingen checken meerdere accounts tegelijk door ook met hun eigen telefoon in te loggen. Tussendoor volgen ze de verhoren op een groot scherm. Drie jongens achterin maken een indrukwekkend schema rond de personages en de aanwijzingen in het spel. Alle leerlingen hebben duidelijk lol in het spel en gaan er helemaal in op. ?Afhankelijk van de spelkeuzes die de leerlingen maken, heeft de game verschillende uitkomsten. Zo kan bijvoorbeeld duidelijk zijn wie de dader is, terwijl het bewijs ontbreekt.
Tot in lengte van dagen op internet
Politieteam Katwijk heeft ?Shitzooi? in samenwerking met Halt en de Katwijkse welzijnsorganisatie Welzijnskwartier laten maken voor leerlingen van 12 tot en met 15 jaar oud. ?Bij de politie kloppen wekelijks slachtoffers van sexting aan?, weet Kelvin. ?Jongeren van wie foto?s of filmpjes tegen hun wil verspreid zijn die vaak tot in lengte van dagen op internet blijven staan. Ook hier in Katwijk komt dat voor.? ?We willen vooral jongeren waarschuwen wat ze zelf kunnen doen om te voorkomen dat ze slachtoffer worden?, vult Tanja aan. ?En wat sluit nou beter aan bij de belevingswereld van jongeren dan zo?n game??
E?n op de vier jongeren maakt naaktselfies
Een foto is sneller gedeeld dan jongeren soms denken. Jongeren sturen de meeste blootfoto?s via snapchat (76,1%). ?Omdat ze denken dat dit snel weer verdwijnt?, legt Anita van Halt uit. Samen met Nadine van Welzijnskwartier geeft ze voorafgaand aan de game voorlichting aan de kinderen in de klas. ?Maar iemand kan snel een screenshot maken en die verder verspreiden.? Whatsapp volgt met 47,8% en Facebook is goed voor zo?n 9%. Zo?n ??n op de vier jongeren maakt wel eens naaktselfies, ??n op de acht verstuurt deze ook via social media.
Strafbaar
?Wist je dat het strafbaar is om een blootfoto van een minderjarige op je telefoon te hebben??, vraagt Nadine. ?Dat is namelijk kinderporno. Als je het gelijk wist of naar de politie gaat, is er niets aan de hand, maar doe je dat niet, dan kan het je een strafblad opleveren. En niet zomaar een strafblad, maar een met de aantekening ?zeden? erbij. Dat betekent dat je niet alleen bijvoorbeeld later geen advocaat, rechter of politieman kan worden, maar dat mensen je ook in het ergste geval voor een verkrachter zullen aanzien.?
Sexting onuitwisbaar
Hoofdboodschap van de les is dat sexting vaak onuitwisbaar is. ?Stel je voor dat je later kinderen krijgt en dat die op een dag ergens op internet blootfoto?s van jou zien staan?, zegt Nadine. ?Dat wil je toch niet? Als iets eenmaal op internet staat, krijg je het er in principe niet meer af en achtervolgt het je de rest van je leven.? Bekeken wordt of het spel Shitzooi en de bijbehorende voorlichting in het hele land kan worden ingezet.
Bureau Halt met nieuwe interventie sexting
Met de nieuwe interventie sexting ‘Respect online’ heeft Halt, samen met Rutgers, het kenniscentrum seksualiteit, een passende aanpak ontwikkeld bij ongewenste sexting, online seksuele pesterijen of beledigingen. Een individuele interventie waarbij de focus ligt op bewustwording van veilig en respectvol online (seksueel) gedrag. Halt voert meerdere gesprekken met de jongere en de ouders. Hierin leert de jongere wat regels zijn over veilig en respectvol online gedrag.
Ook krijgt de jongere inzicht in wat de gevolgen zijn geweest van zijn gedrag voor het slachtoffer, maar ook voor zichzelf. Dit gebeurt onder andere via opdrachten waarbij de jongere filmfragmenten en relevante websites bekijkt en hierop reflecteert en een educatieve game speelt. In afstemming met het slachtoffer wordt een passende vorm van excuus aangeboden. Daarnaast leert de jongere hoe hij of zij anders kan reageren in risicovolle situaties, zoals bij groepsdruk.
Ouders spelen een belangrijke rol in de interventie. Zo vindt er een oudergesprek plaats tussen ouder(s) en de Halt-medewerker. Hierbij krijgen ouders advies hoe zij het gesprek aan kunnen gaan met hun kind over respectvol online (seksueel) gedrag en het toezien op naleving van de gemaakte afspraken.
Doel van de interventie
De interventie, die 1 november 2017 start als een pilot, is bedoeld voor jongeren in de leeftijd van 12 t/m 17 jaar die lichte vormen van online seksueel grensoverschrij?dend gedrag hebben vertoond. Dit kan gaan om sexting tussen jongeren onderling waarbij beeldmateriaal ongewenst gemaakt of verspreid is, maar ook om profielmisbruik, seksuele pesterijen of beledigingen. Het doel van de Halt-interventie sexting is herhaling van dit gedrag te voorkomen door jongeren meer bewust te maken van de mogelijke gevolgen van hun online grensoverschrijdend gedrag en het belang om veilig en respectvol online te zijn.
Alleen lichte jeugdzaken komen in aanmerking voor een Halt-verwijzing. De officier van justitie maakt voor de afdoening een afweging tussen de aard en ernst van het delict, de kans op herhaling en de persoonlijke omstandigheden van de jongere, mede op basis van het advies van de Raad voor de Kinderbescherming. Als de jongere de Halt-interventie op een positieve manier afrondt, voorkomt hij op deze manier een justiti?le aantekening. Dat betekent niet dat het vrijblij?vend is; als een jongere niet (voldoende) meewerkt aan een positieve afronding, wordt de Halt-straf negatief afgesloten en terugverwezen naar politie en het Openbaar Ministerie voor een andere afdoening.
Het belang van voorlichting
EenVandaag kwam eind april 2017 met cijfers over sexting onder hun jongerenpanel van veertienhonderd jongeren tussen de 12 en 24 jaar: een kwart van de jongeren heeft naaktfoto’s van zichzelf, 18% heeft die ook gedeeld. E?n op de 5 heeft hiervan spijt. 67% van de ondervraagde jongeren heeft hierover nooit voorlichting gehad op school. Maar 64% van de jongeren in het EenVandaag-panel vindt dit wel nodig.
Halt geeft lessen social media en online veiligheid op basisscholen en middelbare scholen. Voor ouders zijn er speciale ouderbijeenkomsten.
Bronnen: Politie.nl, Volkskrant, HartvanNederland, Omroep West, Halt