De laatste jaren is er spectaculair veel informatie te verzamelen op het internet. Een kwestie van goed zoeken en slim analyseren. Open Source Intelligence is een steeds belangrijker deel van het werk geworden. Het onderzoekscollectief Bellingcat, bestaande uit een paar medewerkers en tientallen vrijwilligers, kwam afgelopen weekend weer in het NOS-journaal. Eliot Higgins en zijn team van open source onderzoekers baarde? in 2014 opzien door met foto- en videomateriaal aan te tonen dat een BUK-raketsysteem op 17 juli 2014 in de buurt van de rampplek werd gesignaleerd. Op een foto is te zien hoe ??n van de raketten op de installatie ontbreekt na de aanslag. De beelden werden later door het internationale onderzoeksteam gebruikt voor een getuigenoproep. 
Nu heeft Bellingcat twintig Russische militairen ge?dentificeerd die betrokken moeten zijn geweest bij de lancering van de BUK-raket die op 17 juli 2014 de MH17 neerhaalde. De onderzoekers wisten in totaal drieduizend relevante beelden te verzamelen. Een sleutelmoment in de zoektocht was de vondst van militaire presentielijsten. Foto’s van die lijsten waren door soldaten gepost op Instagram. Door de informatie te vergelijken met profielen op sociale media wisten de onderzoekers de eenheid gedetailleerd in kaart te brengen. Het is bijzonder om te zien hoeveel informatie het Russische leger prijsgeeft via sociale media. Het bijzondere aan deze en andere primeurs van Bellingcat is dat ze niet zijn gebaseerd op het hacken van Russische sites of Wikileaks, maar op openbare bronnen, zoals Instagram, Twitter en Facebook. De namen van de militairen die zich bezighielden met de verplaatsing van het lanceerplatform van de BUK-raket stonden op Instagram.
De vrijwillige Bellingcat burgerrechercheurs publiceren hun bevindingen op Bellingcat.com. De organisatie van Higgins is niet onomstreden. Het zou soms onduidelijk zijn hoe betrouwbaar de geleverde informatie is en waar die vandaan komt. Of de MH17-info overeind blijft in een rechtszaal staat nog te bezien. Maar die twijfels horen bij elke nieuwe vorm van informatievergaring. In die enorme berg van informatie die is verzameld in de sociale media, bevindt zich ook info die een licht werpt op waarheden die anders bedekt waren gebleven. Je kan met behulp van sociale media duizenden puzzelstukjes verzamelen die samen een tot dan verborgen werkelijkheid blootleggen. De burgerrechercheurs van Bellingcat tonen ons die mogelijkheden. Het is ouderwets zoeken naar een speld in de hooiberg; maar de hooiberg is honderd keer zo groot geworden en er liggen meer spelden in verborgen.
Binnenkort zullen we op dit blog een interview plaatsen met een?Nederlands lid van de Bellingcat onderzoekers die heeft meegewerkt aan dit en vele andere onderzoeken. Bekijk in de tussentijd ook het interview dat we een jaar geleden met initiatiefnemer Eliot Higgins hebben geplaatst over burgeropsporing.
Bronnen:?NOS, Volkskrant, NRC,?Bellingcat