Linda Duits reageerde in NRC in een artikel “Agent, u twittert zelf ook dom” op (re)acties van de politie op Twitter. Want het digitale politiebeleid hangt van willekeur aan elkaar, zegt?Linda Duits.
Als u op Facebook of Twitter meldt dat u met vakantie bent, is uw inboedelverzekering niet langer van kracht. Dat klinkt raar en bespottelijk, en het is dan ook niet waar. Deze claim werd niet gemaakt in een dubieuze kettingbrief, maar werd in de zomer van 2013 op sociale media verspreid door verschillende politieagenten.
Onbedoeld hebben we onvolledig getweet over inboedelverzekering en social media. Onze excuses. Check uw verzekering op evt voorwaarden. ^01
? PolitieBeresteinlaan (@PolBerestein) February 1, 2013
Afgelopen weekend verstuurde het twitterkanaal van de wijkagenten Sint-Michielsgestel een foto waarop een Pegida-aanhanger met een vlaggestok inslaat op een agent. Er stond bij: ?Deze politieman was misschien gisteren bezig aanranders op te sporen. Vandaag overkwam hem dit. Wereld op zijn kop.?
Je vraagt je af of dit een echt politieaccount is, maar ’t zou zomaar kunnen https://t.co/PLSMDvtNH1 ? Omnichannel Gyurka (@ThE_ED) January 19, 2016
De foto gaat al een tijdje op sociale media rond, maar is een hoax: het is geen Duitse agent en het Pegida-logo is erin gephotoshopt. De oorspronkelijke foto is genomen tijdens rellen in Athene in 2009. De wijkagenten hebben de tweet verwijderd met als ?excuus? dat ze geen boze opzet hadden. Dit weekend liet datzelfde account zich uit over de rechtsstaat: ?Een #advocaat adviseert een verdachte (bijna) altijd zich te beroepen op zwijgrecht. Respect voor slachtoffers is ver te zoeken.? Ook deze tweet is inmiddels verwijderd, maar ditmaal zonder toelichting.
Interessant dat een agent dit mag zeggen op Twitter. Meneer vergeet even dat iedereen in Nederland rechten heeft. https://t.co/qVTUL7gKAM
? Jesse (@Jezze9) January 19, 2016
De politie heeft een algemeen twitteraccount en iedere politieregio heeft een eigen twitterkanaal. Daarnaast is er een wildgroei aan lokale accounts. Ze voeren meestal het logo van de politie en in de bio staat vaak vermeld dat het een officieel account betreft. Wijkagenten of -bureaus informeren burgers over van alles en nog wat via zulke kanalen. Ze schrijven over bijzondere gebeurtenissen, geven anti-inbraaktips of laten hun mening horen. Er lijkt daarbij geen enkele sturing of controle van bovenaf te zijn. Het aantal feitelijk onjuiste of ethisch discutabele berichten is inmiddels zo hoog dat er niet meer van incidenten gesproken kan worden. Een ander voorbeeld. Een wijkagent uit een kleine gemeente op de Veluwe twitterde deze zomer een foto van een meisje dat buiten westen op een bankje lag, voorzien van de tekst ?laveloos op straat aangetroffen, 15 jaar, weet wat je kinderen doen zo laat nog op straat?. Het zal ongetwijfeld goed bedoeld zijn, maar het meisje droeg opvallende kleding die door bekenden zeker herkend zou worden. De wijkagent nagelde dus een minderjarige aan de digitale schandpaal. Verschillende twitteraars reageerden vol afschuw en de wijkagent verwijderde de tweet. Excuses of een verklaring zijn nooit gekomen.
Leermoment. Ik had een bericht met foto geplaatst van een ongeval met een slachtoffer in beeld. Dat blijkt politie en pers niet te doen. ? william nijland (@Wijkagt_William) August 24, 2015
In hetzelfde weekend twitterde correspondent Olaf Koens dat hij tijdens zijn bezoek aan Lowlands gefouilleerd was door undercoveragenten. In een bericht erna schreef hij ?ACAB?, een Engelse afkorting die vooral gebezigd wordt in subculturen waar ze het niet zo op de politie hebben. Hij staat voor ?All Cops Are Bastards?, maar om onder rechtsvervolging uit te komen kun je gemakkelijk claimen dat het wat anders betekent. ?Acht Cola, Acht Bier? bijvoorbeeld, en dat was dan ook de reactie van de journalist toen hij online overstelpt werd door boze politiemensen. Zij riepen hun collega?s op massaal aangifte te doen van belediging. Ook zijn vaste opdrachtgever RTL Nieuws werd aangespoord afstand te nemen van Koens? uitspraak.
ACAB
? Olaf Koens (@obk) August 21, 2015
Nog nooit zo veel boze wijkagenten op Twitter gezien. Take it easy, vrienden. Acht cola, acht bier! ? Olaf Koens (@obk) August 22, 2015
Opgepakt door de LowLands-undercover politie. Sokken binnenstebuiten op zoek naar drugs. Geen drugs. Fijne avond. pic.twitter.com/ehJoaJ8Rlx
? Olaf Koens (@obk) August 21, 2015
Agenten uiten niet alleen online hun woede over beledigingen aan het adres van de politie, ze ondernemen ook offline actie. De politie van Schiedam schreef in augustus triomfantelijk dat ze aan de deur waren geweest bij ?een man die het nodig vond om ons te beledigen via Social Media?. De man, die niet bij naam genoemd werd, heeft de tweet verwijderd en zijn excuses aangeboden. Het is niet duidelijk wat de belediging inhield en of hij direct gericht was aan een specifieke agent. Op Twitter vroegen mensen de politie Schiedam om toelichting. De reactie was simpel: ?Wij tolereren geen beledigingen, ook niet online?.
Zojuist zijn we aan de deur geweest bij een man die het nodig vond om ons te beledigen via Social Media. Hij gaf aan spijt te hebben en 1/2 ? Politie Schiedam (@PolitieSchiedam) August 31, 2015
Heeft het bericht verwijderd en een excuusbericht geplaatst. Bij een waarschuwing gelaten. We kijken mee en tolereren geen belediging. 2/2
? Politie Schiedam (@PolitieSchiedam) August 31, 2015
@drsYell Nee ik begrijp het niet helemaal. Wij tolereren geen beledigingen, ook niet online. En iemand dit mededelen is vreemd? ? Politie Schiedam (@PolitieSchiedam) August 31, 2015
Agenten in functie mogen online blijkbaar van alles roepen, maar de burger mag dat dus niet. Zijn vrijheid van meningsuiting is in het geding. NRC berichtte woensdag dat de politie huisbezoeken brengt aan burgers die zich op sociale media negatief uitlaten over asielzoekerscentra. De woordvoerder van de Nationale Politie zei in de krant dat hiervoor geen specifieke regels zijn: er wordt steeds een nieuwe inschatting gemaakt. Het is voor de burger zo moeilijk om te weten wat strafbaar is en wat niet. Racistische tweets lijken voor de politie bijvoorbeeld geen reden tot ferm optreden. Burgers die daarvan aangifte doen lopen op tegen een muur van bureaucratie, zoals blijkt uit de ervaringen van kunstenaar Quinsy Gario.
Bovengenoemde voorbeelden zijn indicatief voor een veranderde bedrijfscultuur bij de politie. Antropoloog?Paul Mutsaers promoveerde in juni 2015 aan Tilburg University op de handelingsvrijheid van Nederlandse agenten. Net als bij allerlei andere overheden en commerci?le organisaties is er volgens hem bij de politie sprake van een psychologisering van werkrelaties. Agenten wordt gevraagd hun persoonlijkheid mee naar het werk te nemen. Die cultuur moedigt het aan om vanuit eigen politieke opvattingen keuzes te maken bij arrestaties, of dat nu gaat om ?ongezellige? demonstranten tegen het Koningshuis, een twitteraar die op zijn plek gezet moet worden of een burger die boos is over het opvangbeleid van zijn gemeente. Willekeur en voor rechter spelen liggen op de loer. Er geldt bovendien een ongelijke machtsverhouding. De politieagenten hoeven niet steeds verantwoording af te leggen voor hun blunders en fouten, maar burgers lopen wel het risico opgepakt te worden wegens een uitglijder.
De politie is een organisatie waar een strakke top-down cultuur wenselijk is en waar een individu in diensttijd ondergeschikt is aan zijn publieke rol. Een agent moet op zijn werk niet ?lekker zichzelf zijn?, maar hij moet waakzaam op en dienstbaar zijn aan de waarden van de rechtsstaat. Dat geldt ook voor de digitale werkvloer.
Agent, u twittert zelf ook dom
Bronnen: NRC, Universiteit Tilburg